نشست بررسی تعادل و توازن سرزمینی در البرز برگزار شد

به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی البرز، حمیدرضا لشکری در سلسله نشست‌های بررسی مسائل محیط زیست و منابع طبیعی (بوم ایران) که توسط سازمان دانشجویان جهاد دانشگاهی البرز و به صورت وبینار برگزار شد، اظهار کرد: برای ایجاد سازگاری در راستای توسعه پایدار باید مخاطرات استان را شناسایی کنیم. همچنین بررسی توان و امکانات برای رفع مخاطرات از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

وی مخاطره درجه یک البرز را تغییر کاربری اراضی عنوان کرد و افزود: با توجه به نزدیکی به پایتخت ارزش کاربری اراضی البرز بسیار بالاست و تغییر کاربری بالاترین آمار را در استان دارد که بخشی مجاز و بخشی غیرمجاز است. فرسایش خاک، مناطق تحت مدیریت آسیب پذیر و تخریب مسیر مهاجرت حیات وحش هم از دیگر مخاطرات استان هستند.

وی با اشاره به اینکه استقرار خارج از توان زیستی سرزمین یکی دیگر از مخاطرات مهم محیط زیستی استان است، تصریح کرد: مصوبه ممنوعیت استقرار صنایع در شعاع ۱۲۰ کیلومتری تهران چند دهه است که به طور کامل اجرا نشده است. منابع زیستی ما بیش از دو دهه است که به پایان رسیده است.

به گفته لشکری حریق و آتش سوزی در محیط زیست، عدم تناسب پراکنش اراضی متناسب با توان اکولوژیک و استفاده از زمین های کم توان جهت کشاورزی هم از مخاطرات  زیست محیطی بسیار مهم استان هستند.

وی افزود: وقتی اراضی کم توان زیر کشت کشاورزی می‌روند فشار زیادی به منابع خاک وارد می‌شود و تغذیه مصنوعی اراضی کشاورزی نیز آسیب‌هایی به همراه دارد.

وی مجاورت با کانون‌های بحران، تخریب پوشش گیاهی و ناپایداری در دفع مواد زائد را از دیگر موارد مخاطرات محیط زیستی استان برشمرد و تصریح کرد: علاوه بر اینکه روزانه حدود ۱۷۰۰ تن پسماند زائد شهری داریم، پسماندهای زائد کشاورزی و صنعتی نیز جزو مخاطرات هستند. چهار هزار واحد صنعتی در استان البرز مستقر هستند و هر فعالیت مواد زائدی ایجاد می کند؛ در عین حال از لحاظ عرصه کوچکترین استان کشور هستیم که دفع این حجم از پسماندها به تنهایی یک مخاطره است. بنابراین مدیریت، بازیافت، کاهش و بی خطرسازی پسماندهای صنعتی و عادی از این حیث اهمیت بسیاری دارد.

وی با توضیح برخی از مهمترین مخاطرات استان گفت: فرسایش خاک از مخاطرات مهمی است که با توجه به عوامل مختلفی بررسی می شود. فرسایش در حوزه آبریز کرج، رودخانه طالقان و ارتفاعات شمال شهرستان ساوجبلاغ یا رودخانه کردان بسیار زیاد است و کیفیت آب رودخانه‌ها و حیات‌گونه‌های آبزی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و از طرفی سدها را از رسوبات انباشته می‌کند.

لشکری آسیب پذیری جانوران در مناطق حفاظت شده البرز را از دیگر موضوعات مهم عنوان کرد و گفت: یکی از جنبه های با اهمیت محیط زیست حیات وحش است زیرا اگر چرخه اکوسیستم دچار نقص شود، ما نیز به عنوان سرسلسله این سیستم دچار آسیب می‌شویم. در البرز بخشی از منطقه حفاظت شده البرز مرکزی را داریم و یک منطقه شکارممنوع در طالقان و یک منطقه شکار ممنوع هم در تالاب صالحیه داریم که در حال آمادگی برای تبدیل به مناطق حفاظت‌شده هستند.

به گفته لشکری گونه‌های قوچ و میش، کل و بز، سیاه گوش، پلنگ، خرس قهوه‌ای و سمور شنگ در این طرح برای حفاظت زیستگاه مورد نظر هستند.  به جز مناطق حفاظت شده تقریبا ۵۰ درصد زیستگاه مطلوب در استان داریم که باید شرایطشان ارتقا داده شود و بخشی در طالقان آسارا و شمال ساوجبلاغ هستند.

لشکری با اشاره به اینکه مسیر مهاجرت حیات وحش یکی دیگر از مخاطرات است، گفت: متاسفانه راه های مهاجرتی حیوانات را با تغییر کاربری های بی مطالعه و جاده ها قطع کرده ایم و حیات وحش نمی تواند به درستی به مهاجرت‌های طبیعی خود بپردازد که  باعث ایجاد آسیب‌های جبران ناپذیری به آنها می‌شود. به عنوان مثال ماهی قزل آلای خال قرمز که جزو گونه های حفاظت شده و در معرض خطر انقراض است برای تخم گذاری باید به سرچشمه رودخانه برگردند زیرا از لحاظ اکسیژن و دما شرایط مناسبی دارد اما اگر این جایجایی اتفاق نیافتد باعث اختلال در تولید مثل این حیوانات می شود.

وی اضافه کرد: اکنون این اتفاق افتاده و باعث شده جمعیت قزل‌آلای خال قرمز بسیار کم شود و در آخرین سرشماری این ماهی‌ها در اکثر نقاط زیست معمولشان دیده نشده‌اند.

به گفته لشکری حریق در جنگل‌ها و مراتع یکی دیگر از مخاطرات محیط زیستی است که باید از آن جلوگیری شود و بیشترین علت وقوع حریق در محیط زیست مربوط به گردشگران است و نیاز به تغییر فرهنگ و رفتار در زمینه محیط زیست دارد. پرخطرترین نقاط وقوع آتش سوزی با بررسی ۱۵ فاکتور محیطی تخمین زده شده و می تواند به اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری  برای جلوگیری از حریق کمک کند. وی بیشترین علت علت وقوع حریق در محیط زیست را مربوط به گردشکران عنوان کرد که نیاز به تغییرفرهنگ و رفتار در زمینه محیط زیست دارد.

وی افزود: وضعیت کیفی هوای استان در مطالعه ای که در مورد مخاطرات انجام شده جز مخاطرات نبوده اما آمار و ارقام کیفیت هوا نشان می‌دهد که اکنون آلودگی هوا نیز به یکی از مخاطرات استان تبدیل شده است. امسال شرایط آلودگی هوا بسیار بد بوده و روز پاکی را تجربه نکرده ایم.

لشکری با اشاره به اینکه پارامترهای بسیاری در آلودگی هوا دخیل هستند، اظهار کرد: مسائل کوچک کنار هم جمع شده و بحران و معضل را ایجاد کرده است. برای رفع مشکلات محیط زیست باید از مشارکت حداکثری مردم استفاده کنیم.

وی با بیان اینکه با شعار و حتی آموزش صرف به نتیجه نمی رسیم، تصریح کرد: نیاز است مردم از همراهی با محیط زیست بهره‌مندی اقتصادی هم داشته باشند ولی اکنون این پیوند اتفاق نیافتاده است، بلکه بیستر از تخریب بهره مند بوده‌اند.

وی در پایان به لزوم هم‌افزایی اکثر دستگاه‌ها برای حفاظت از محیط زیست تاکید کرد و گفت: توان سرزمینی چندین دهه است به فراموشی سپرده شده و اکثر معضلاتی که در محیط زیست با آن مواجه هستیم در نتیجه عدم توجه به توان سرزمینمان برای پذیرفتن بارگذاری‌های متفاوت بوده و هست.

نبود تفکر سیستم تعادل و توازن سرزمینی را بر هم زده است

شراره پورابراهیم آبادی عضو هیأت علمی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران هم در این وبینار گفت: با تلاش های اداره کل محیط زیست مطالعات جامع در حوزه های مختلف وجود داشته و  گنجینه اطلاعاتی قوی وجود دارد و اکنون وقت عمل است.

 وی ادامه داد: وقتی از تعادل و توازن سرزمینی و مدیریت پایدار سرزمین صحبت می کنیم نوع نگاه باید عوض شود. در این سیستم سرمایه فقط سرمایه مالی، تولیدی، انسانی و اجتماعی  نیست بلکه این موارد باید به همراه سرمایه طبیعی در کنار یکدیگر قرار گیرد.

 این استاد دانشگاه افزود: در اینجا نگاه توسعه پایدار کمک می کند تا آینده را نیز بنگریم و سرمایه طبیعی را در طرح ها  مدنظر قرار دهیم.

به گفته پور ابراهیم آبادی زنجیره هایی باید به هم متصل شود و تفکر سیستمی را شکل دهد.

این عضو هیأت علمی دانشگاه با بیان اینکه تمام مشکلات ما به دلیل نبود تفکر سیستمی است، تصریح کرد: باید بدانیم چه منابعی را داریم و چه فعالیت هایی را با این منابع می‌توانیم داشته باشیم که منجر به تولید اثر بخش شود و کمترین اثر مخرب را بر محیط زیست بگذارد. همچنین بدانیم محیط ما تا چه میزان قدرت احیا در برابر این اتفاقات را دارد. اگر این اصول را در نظر بگیریم توازن و تعادل منطقه ای اجرایی می شود.

وی ادامه داد: اینکه منابع به چه فعالیت هایی تبدیل می شوند اهمیت داردو اینکه آیا قرار است منابع خرد و کلان منجر به یک توسعه ناپایدار باشد؟ در این تولید اثر بخشی بسیار مهم است، اینکه آیا با کمترین منابع به بیشترین هدف دست می یابیم؟ این موضوعات باید به عنوان اصول اولیه در نظر گرفته شوند تا یک یک کارهایمان را وارد این زنجیره کنیم و خروجی را بررسی کنیم.

وی گفت: در ورودی علاوه بر دانش، اطلاعات، تکنولوژی، سرمایه انسانی، منابع آبی و مالی باید توان سرزمینی هم وارد شود. این موضوعات منجر به فعالیت هایی روی سرزمین و خروجی سیستم پویا و پایدار می شود. به گونه ای که منافع کلیه ذی نفعان را در نظر بگیریم و ظرفیت سازشی مطابق با شرایط های مختلف زیست محیطی را ایجاد کنیم. 

به گفته پور ابراهیم آبادی زمانی فکر می کردیم محیط زیست مسئله ای لوکس است اما اکنون اهمیتش را به صورت محسوس در زندگی روزمره مان می بینیم. همانطور که تغییرات آب و هوا هم موضوعی لوکس نیست و تغییرات آن را به صورت محسوس در زندگی مان می‌بینیم.

وی ایجاد ظرفیت سازشی با محیط زیست را برای داشتن زندگی مناسب ضروری عنوان کرد و گفت: توانمند سازی به این معنی است که بهره برداری از محیط زیست با مردم و برای مردم باشد و منابع با توجه به توان سرزمین به بهترین حالت استفاده شود.