مهارت حل مسئله مهم‌ترین مهارت مورد نیاز انسان‌ها/ از پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی روانی تا حل بحران‌های بین‌المللی

به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی واحد استان البرز، دکتر ربابه نوری، عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی در این نشست با تعریف مهارت حل مسئله گفت: مهارت حل مسئله، آموزش نحوه‌ی تفکر منظم و گام به گام فرد است. در این مهارت فرد می‌آموزد که چگونه به صورت تدریجی، منظم و گام به گام از تفکر خود استفاده کند تا بتواند مشکل زندگی خود را حل کند.

وی افزود: مهم‌ترین مهارتی که یک انسان باید داشته باشد مهارت حل مسئله است و هر چه زندگی سخت تر باشد نیاز به حل مسئله بیشتر است. زندگی یعنی چالش با مشکلات و عظمت انسان به این است که چگونه از مشکلات و مسئله های خود سالم گذر کند و خودش را رها کند.

استاد دانشگاه خوارزمی خاطرنشان کرد: پیشگیری از آسیبهای اجتماعی - روانی، درمان انتخابی خودکشی، کاهش مشکلات زندگی و به خصوص مشکلات اجتماعی و ارتباطی، حل بحرانهای بین المللی، کشوری استانی، محلی، شخصی از کاربرد یادگیری مهارت حل مسئله است.

نوری با طرح سوال «هنگامی که می‌خواهید مشکلی را حل کنید، از کجا شروع می‌کنید» ادامه داد: مراحل حل مسئله به ترتیب عبارتند از «پذیرش مشکل»، «تعریف دقیق مشکل»، «پیدا کردن راه حل‌ها و انتخاب راه حل های مناسب»، «برنامه ریزی و اجرای راه حل و ارزیابی فرآیند حل مسئله».

وی با تشریح مرحله اول «پذیرش مشکل» گفت: در این مرحله باید مشکل را پذیرفت و باور کرد که این مشکل بنا به هر دلیلی بوجود آمده است و در این مرحله باید از سرزنش کردن خود یا دیگران و جست و جوی مقصر، جست و جوی دلایل به وجود آمدن مشکل، فاجعه آمیز کردن مسئله خود را رها کرد؛ چرا که همه ی این موارد برخاسته از خشم ما انسانها است.  باید باور داشت که انسان در زندگی خود همواره با مشکلاتی مواجه خواهد شد و باور بدشانس بودن را رها کرد و به دنبال حل آن بود.

این استاد دانشگاه در ادامه دانشجویان را به فعالیت عملی در این نشست فراخواند و گفت: در مورد ذکر شده مشخص کنید که مشکل مربوط به کدام یک از افراد است؛ مادر، پسر یا دختر؟ به عنوان مثال؛ موقعیت: خانمی که می‌گوید مشکل من این است که پسرم با دختری دانشجو دوست است. پسر من تحصیلاتش زیرسیکل است ولی درآمد خوبی دارد و پسر خوبی است. دختر در آینده لیسانس خواهد گرفت و به پسر من نمی‌خورد. من چگونه باید این مشکل را حل کنم؟

نوری ادامه داد: در این موقعیت اولین گام تشخیص این است که آیا این مشکل من است یا خیر؟ مشکل چه کسی است؟ این تشخیص بسیار مهم است زیرا من هر چه تلاش کنم به نتیجه نخواهم رسید به ‌دلیل اینکه مشکل من نبوده در این موقعیت مشکل مربوط به دختری است که قرار است با پسری که تحصیلات سیکل دارد ازدواج کند.

وی با بیان فعالیت عملی دیگری در نشست گفت: مشخص کنید در مورد زیر چه مشکلاتی وجود دارد؟ موقعیت : خانمی، شوهرش، معتاد است. او دارای دو فرزند است و در منزل خانواده شوهر زندگی می‌کند. در حال حاضر با کمکهای مادر خود و خانواده همسر زندگی سختی را می‌گذراند. او بیکار است. سواد اندکی دارد. اخیرا نیز دچار افت خلقی شدید شده است. در یک زندگی ممکن است با انواع مشکلات مواجه بود در فرایند حل مسئله ابتدا مهمترین مشکل را انتخاب می‌کنیم و شاخه های مرتبط به آن را بررسی می‌کنیم.

نوری اظهار کرد: مرحله دوم فرآیند حل مسئله «تعریف دقیق مشکل» و روشن و واضح ساختن مشکل است. در این مرحله باید مشکلات پیچیده را به مشکلات ریزتر تفکیک کرد. مالکیت مشکل و این‌که مشکل مربوط به کیست را باید مشخص کنیم.

عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی گفت:  برای هر یک از مشکلات زیر تا آنجا که می‌توانید راه حل‌های متعدد و زیاد پیدا کنید:  همسر معتادی که نیاز شدیدی به درآمد برای تامین فرزندان خود دارد. دانش آموزی که فضای کافی برای درس خواندن ندارد. فردی که برای خرید خانه نیاز به پول زیادی دارد.

نوری ادامه داد: در  مرحله سوم فرآیند حل مسئله راه حلهای زیاد و متعدد پیدا کنید.  استفاده از بارش فکری(تفکر خلاق)، رها کردن سانسور ذهنی  در این مرحله صورت می‌گیرد؛ یعنی به دنبال راه حلهای زیاد باشید و هر چه فکر می‌کنید شامل راه حلهای مثبت و منفی را بر روی کاغذ بیاورید؛ چرا که کمیت، کیفیت می‌آفریند

عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی گفت: در مرحله چهارم به ارزیابی راه حل‌ها می‌پردازیم در این مرحله هر راه حل را  با استفاده از تفکر نقاد استفاده از تفکر اگر ...... آن وقت........  ارزیابی می‌کنیم.

نوری ادامه داد:  با طرح پرسشهایی از قبیل ؛ آیا راه حل برای من ضرر دارد؟ آیا راه حل برای دیگری ضرر دارد؟ آیا راه حل برای جامعه ضرر دارد؟ آیا می توان به دیگران (والدین) گفت که چنین کاری انجام شده؟ آیا در عمل امکان پذیر است؟ بهترین راه حلها را انتخاب می‌کنیم و ضمن اولویت بندی اولین راه حل را انتخاب می‌کنیم. سپس مراحل اجرایی برای اولین راه حل را مشخص می‌کنیم.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: در مرحله پنجم به تدوین برنامه اجرایی راه حل می‌پردازیم. «کسب اطلاعات»، «جست و جوی منابع کمک رسان»، «زمان‌بندی اجرایی»، «تنظیم فعالیت‌ها»، «اقدام به عمل برای اجرای راه حل» در این مرحله صورت می‌گیرد.

نوری گفت: در مرحله ششم فرآیند حل مسئله، موثر بودن راه حل را بررسی می‌کنیم و در در صورت مفید نبودن، از راه حل دوم استفاده می‌کنیم.

 وی در پایان گفت: در صورتی که حل مسئله به نتیجه نرسید احتمال دارد مشکل در طی زمان تغییر کرده باشد و  یا مشکل به درستی تعریف نشده باشد؛ در این‌صورت اجرای مجدد مهارت حل مسئله از ابتدا پیشنهاد می‌شود.