عزت نفس دروازه سلامت روان است/ دنبال چیزی برویم که به ما احساس خوب بدهد

به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی واحد استان البرز، دکتر ربابه نوری، عضو هیات علمی دانشکده روانشناسی دانشگاه خوارزمی در ابتدا به تعریف خودمراقبتی از دیدگاه سازمان جهانی بهداشت پرداخت و گفت:  خودمراقبتی عبارت از توانایی انسان‌ها، خانواده‌ها یا جوامع است تا از بیماری‌ها پیشگیری کنند، سلامت خود را تداوم ببخشند، با بیماری و معلولیت‌ها مقابله کنند، چه با کمک متخصصان بهداشتی و چه بدون کمک آنها.

وی به ضرورت موضوع خودمراقبتی اشاره کرد و افزود: یکی از مباحث مهم در حوزه سلامت بحث خودمراقبتی است. ما انسانها در یک زمانی و در یک شرایطی خاص با اصولی گذشت و ایثار داشته باشیم؛ اما ما آمده‌ایم تا در این دنیا رشد کنیم. خودمراقبتی یک مهارت است تا مراقب خودمان باشیم که بیمار نشویم.

نوری در ادامه انواع خودمراقبتی را نام برد و خاطرنشان کرد: خودمراقبتی جسمانی شامل سبک زندگی سالم: تغذیه سالم، استراحت و خواب کافی، ورزش است. خودمراقبتی روانی شامل خودآگاهی، مراقبه، مشاوره، یادگیری، تفکر، رشد روانی و پختگی، رضایت از خود، عزت نفس، شادی و شادمانی و رهایی از هیجانات منفی است. خود مراقبتی هیجانی / ارتباطی شامل ایجاد مرزهای روشن و مشخص ارتباطی، ارتباط با افراد مثبت، بده بستان متعادل محبت، عشق، مهربانی و حمایت و داشتن زمانهای خلوت و تنهایی است و همچنین در خودمراقبتی معنوی به مواردی همچون دعا، مراقبه، شکر، ارتباط با خالق و طبیعت می‌توان اشاره کرد.

این استاد دانشگاه گفت: عزت نفس که در گروه خودمراقبتی - روانی قرار می‌گیرد یکی از مهمترین مواردی است که باید به آن توجه شود. انسانها باید دنبال چیزی بروند که به خودشان احساس خوب بدهد. اولویت را به خودتان بدهید. به عنوان مثال دانش آموزان برای انتخاب رشته دانشگاه اصلا به علاقمندی خود توجه نمی‌کنند فقط رشته ای را برمی‌گزینند که در جامعه به آن بیشتر توجه می‌شود؛ درصورتی که باید برای خودشان ارزش بگذارند و به دنبال آن چیزی که موجب احساس خوبی در آنها می‌شود بروند.

نوری افزود: عزت نفس دروازه سلامت روان است؛ یعنی اگر عزت نفس فروریخت سلامت روان هم فرو می‌ریزد. ارزرشمندی در درون آدم‌هاست؛ آدمها خودشان به خودشان، شهرشان، خانوده‌هایشان اعتبار می‌دهند.

این استاد دانشگاه گفت: رضایت از خود داشتن هم از مقوله‌های مهم خودمراقبتی - روانی هست. بررسی کنید چرا از خود ناراضی هستید مگر قاچاق مواد مخدر انجام داده‌اید؛ مگر چه کاری انجام داده‌اید که از خود راضی نیستید. مقایسه کردن خود با دیگران؛ اینکه چرا بقیه به اینجا رسیدن من نرسیدم بدترین کار است. زندگی آدمها متفاوت است و شما در آن خانه نیستید که ببینید چه اتفاقی در حال جریان است و زندگی خود را با ظاهر زندگی دیگران مقایسه نکنید.

نوری ادامه داد: هر آدمی نسبت به خودش موفق است؛ چراکه زندگی انسانها مانند دانه‌ای است که در خاک‌های متفاوتی رشد می‌کنند یک دانه‌ای ممکن است نور و خاک مرغوبی و باغبان خوبی داشته باشد و دانه‌ای ممکن است نور کافی نداشته باشد و دیرتر گل بدهد و این به آن معنا نیست که آن دانه قابلیت ندارد زندگی در حال چرخش است و شما از زندگی آدمها خبر ندارید.

وی با بیان اینکه یکی از مهمترین بخش‌های خودمراقبتی بحث خودشناسی است گفت: اینکه بدانیم هدفمان از زندگی چیست، چه خصوصیات و توانمندی‌هایی داریم خودشناسی است. متاسفانه ما بارها شاهد این بودیم که دانشجویان بدون اطلاع از علاقمندی‌هایشان و توانمندی‌هایشان وارد رشته‌های دانشگاهی می‌شوند و در آخر از تحصیل در  رشته‌های خود احساس پشیمانی می‌کنند و این بدترین نوع است که فردی چند سال از عمر خود را در جایی که دوست نداشته و علاقه‌ای نداشته بی هدف گذرانده است. اینجا بحث خودشناسی اهمیت پیدا می‌کند خودتان را بشناسید اهدافتان را بشناسید که اینها معنا بخش زندگی شما خواهند بود.

نوری خاطرنشان کرد: در کشورهایی که سطح آموزش و پرورش بالاست افراد در سن 18 سالگی کاملا خودشان و مهارت‌هایی که علاقمند هستند را شناختند و آنها را حتی پرورانده‌اند و متاسفانه بعضی از جوامع به قدری پیچیده هستند که افراد عمدتا در سن 18 سالگی ناراضی هستند و هیچ شناخت درستی از خود و مهارت‌هایشان ندارند.

وی افزود: مستقل بودن، داشتن دوستان و شبکه ارتباطی،  دنبال کردن سرگرمی‌های شخصی، تلاش فعالانه در بهتر کردن روابط، مرزگذاری صحیح در روابط و داشتن زمان‌های خلوت و تنهایی از دیگر عناوین خودمراقبتی - روانی است.

نوری با بیان اینکه استقلال عقلانی، هیجانی و استقال مالی انواع استقلال می‌باشد، گفت: استقلال عقلی یعنی با عقل مسائل را تحلیل کنم و به طور مثال؛ نگوییم چون استاد و یا دوستانم مطرح کردند درست است بلکه باید مسائل را تحلیل کنیم. با طناب کسی به چاه نرویم و مسائل را براساس هیجانات قضاوت و بررسی نکنیم. به عنوان مثال مادری به فرزندش دلسوزی کند و واکسن نزند چون کودکش دچار درد خواهد شد. همچنین  باید توجه کنیم که استقال مالی را تا جایی که می‌توانیم در خودمان تقویت کنیم. باید حواسمان باشد کسی که پول می‌دهد فرمان هم می‌دهد.

وی افزود: باید استقلال هیجانی داشته باشیم و بر اساس احساسات و هیجانات تصمیم نگیریم به‌عنوان مثال شخص در دانشگاه پذیرفته شده و مادر با گریه و احساسی جلوه کردن مسئله مانع ثبت نام آن شخص در دانشگاه شود. بعضی افراد عاشق می‌شوند و ازدواج می‌کنند هیجانات نباید مبنای تصمیم‌گیریهای ما باشد احساسات و عقل را هردو در یک طرف قرار بدهیم و ارزیابی کنیم و براساس عشق، خشم و ترس و احساسات تصمیم‌گیری نکنیم.

نوری به مرزبندی در روابط اشاره کرد و گفت: انسان حرمت دارد و نباید در کار مردم کنکاش کرد. همانطور که در رابطه با خودمون هم باید مرزها را حفظ کنیم. در روابط و دوستی‌ها نباید تمام مسائل زندگی را بیان کرد و نگذاریم کسی وارد حرمت شخصیمان شود. متاسفانه افراد حریمها را رعایت نمی‌کنند و از همان ابتدا روابطشان را با اشخاص ارزیابی نمی‌کنند و نمی‌سنجند. واحد مبارزه ایدز در سازمان ملل بر این امر تأکید می‌کند که زن و مرد در یک جای خلوت نباشند؛ چون ممکن است تعرض و سوء استفاده شود. این یک بحث جهانی است روابط افراد باید در فضای عمومی باشد. اینها را باید ارزیابی کرد و مراقبت از خود نمود. اینها قوانین ارتباطات هست.

وی گفت: به عنوان مثال در محیط کار شخص را با جان و الفاظ دوستانه مشابه خطاب نمی‌کنند و این خود افراد هستند که با برخورد قاطع و جدی خودشان باعث رخ دادن و یا ندادن این نوع ادبیات می‌شوند که در ادامه یک سری موضوعات جدید را به دنبال خود خواهد آورد.  اصطلاح Assertiveness  نیز در دیدگاه روانشناسانه به این موضوع می‌پردازد که قاطعیت در روابط، بیان کردن و یا ردکردن یک موضوعی باعث شکل دهی روابط و نوع آن خواهد شد که وابستگی به رفتار خود اشخاص دارد. در محیط کار حد و حدود را رعایت کنیم تا خودمان آسیب نبینیم بعضی افراد متاهل از همکارهای جنس مخالفشان به عنوان دوست اجتماعی یاد می‌کنند دوست، دوست است اجتماعی و غیراجتماعی نداریم. با رعایت حد و حدود مانع آسیب خودمان شویم و واقعا رعایت نکردن این حد و حدودات به زندگی آسیب می‌رساند. میزان ارتباط و تماس با افراد براساس عرف و اخلاق و اجتماع باشد. داشتن روابط افراد متاهل با اشخاص دیگر یا همان روابط مثلثی در جهان تعریف ندارد و باعث بیمار شدن افراد می‌شود.

نوری در بخشی دیگر از سخنان خود یادآور شد: داشتن شبکه جداگانه و مستقل از دوستان و آشنایان، داشتن زمان جداگانه و خاص برای دوست، خانواده اولیه، فامیل توسط هر زوجی از دیگر اقدامات خودمراقبتی است. همچنین در روابط به نیاز همسران برای داشتن اوقات خاص برای دوستان، آشنایان و خانواده باید احترام گذاشت.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: افراد باید تلاش فعالانه در بهتر کردن روابط داشته باشند و مهم است که توانایی‌ها و مهارت‌های اجتماعی بیشتر و قویتر شود، مهم است که هر یک از زوج‌ها برای بهتر کردن روابط خود تلاش کنند و قرار نیست تمام روابط محدود به دوستان مشترک شود. قرار نیست تمام روابط محدود به فامیل شوند هر یک از زوج‌ها می تواند روابط و معاشرت‌هایی داشته باشد مهم است که این روابط تابع استانداردهای اجتماعی و اخلاقی باشد.

وی به داشتن زمان‌های خلوت و تنهایی تأکید کرد و گفت: در زندگی مشترک، بخشی را باید به خلوت و تنهایی اختصاص داد. انسان‌ها نیاز دارند که زمانی را برای فعالیت‌های خاص خود به صورت تکی/ فردی اختصاص دهند با شروع زندگی مشترک، کل زندگی، مشترک نمی‌شود این اوقات خلوت و شخصی به فرد کمک می‌کند تا برای برنامه‌ها و اهداف و فعالیت‌های خود به درستی بیاندیشد.

نوری یادآورشد: خودمراقبتی معنوی جزو مهمترین مباحث است. داشتن معنایی برای زندگی، اعتقادات قوی، پایبندی به اعتقادات اوقاتی برای خلوت و تفکر از جمله مواردی است که باید به آن توجه کنیم. همیشه افرادی که اعتقادات دارند و یا حتی باور به یک سری اصول مانند وجدان، انسانیت و اخلاق مداری؛ می‌توانند معنایی  برای زندگی تعریف کنند و  وضعیت سلامتی بهتری دارند.

وی در پایان گفت: هنر زندگی کردن در برقراری تعادل است. استقلال در عین ارتباط نه بدون هیچ ارتباط و غریبگی و نه در هم آمیختن و امتزاج است. در عین اینکه ارتباطات هست استقلال داشته باشید و خودتان تصمیم بگیرید.